30/05/2017 –
Termin na złożenie wniosku o wpis do rejestru zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi upływa 4 czerwca. Wiele podmiotów nawet nie wie, że ma taki obowiązek.
Ubiegłoroczna nowelizacja ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1896 ze zm.) nałożyła na firmy prowadzące działalność inwestycyjną nowe obowiązki. Do najważniejszych należy uzyskanie wpisu do specjalnego rejestru zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi (ASI) albo – jeżeli wartość aktywów wchodzących w skład portfeli inwestycyjnych przekracza określony w przepisach poziom – odpowiedniego zezwolenia na prowadzenie działalności. Taki obowiązek wynika z art. 54 ustawy z 31 marca 2016 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 615).
Termin złożenia wniosku i spełnienia innych wymogów ustawy upływa już 4 czerwca 2017 r. Mimo że firmy miały rok na dostosowanie się do regulacji to – jak wynika z informacji Komisji Nadzoru Finansowego – do tej pory w rejestrze figuruje jeden podmiot, a wnioski sześciu kolejnych są rozpatrywane. Pozostałe spółki inwestycyjne nie wiedzą, że powinny złożyć stosowny wniosek, bądź często błędnie uznają, iż ich działalność nie stanowi działalności inwestycyjnej objętej reglamentacją ustawy.
Zarządzający ASI zostali objęci nadzorem KNF, która udzielać będzie zezwolenia bądź dokonywać wpisu do prowadzonego przez siebie rejestru, a także monitorować realizację obowiązków sprawozdawczych przez spółki. Wydaje się, że KNF dostrzega problem w niskiej świadomości spółek inwestycyjnych co do ich nowych obowiązków. Świadczy o tym choćby to, że Urząd KNF wydał już dwa stanowiska w tej sprawie w ciągu niespełna miesiąca. W pismach podkreśla, że spółki same powinny dokonać autoidentyfikacji oraz złożyć odpowiedni wniosek.
Problemy z interpretacją
Kto jest obowiązany zgłosić działalność do KNF? Przepisy dość szeroko definiują krąg podmiotów, które są zobowiązane do stosowania nowych przepisów. Zgodnie z art. 8a ust. 3 ustawy o funduszach inwestycyjnych wyłącznym przedmiotem działalności alternatywnej spółki inwestycyjnej, czyli ASI, jest „zbieranie aktywów od wielu inwestorów w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów zgodnie z określoną polityką inwestycyjną”. Takie brzmienie przepisu ustawy wskazuje zatem, że każdy podmiot, który zbiera kapitał od inwestorów, w celu dalszej jego reinwestycji, powinien zostać zakwalifikowany jako ASI, jeżeli inwestycje dokonywane są zgodnie z określoną polityką inwestycyjną.
W tym kontekście wydaje się, że wszystkie podmioty typu private equity, hedge oraz venture capital czy też pozyskujące kapitał w ramach crowdfundingu udziałowego, powinny rozważyć zgłoszenie swojej działalności do KNF. Ale uwaga! Ustawa nie ogranicza się podmiotowo jedynie do tych przykładowych kategorii. Należy zwrócić uwagę, że podmiotów, o których można powiedzieć, iż „realizują określoną politykę inwestycyjną”, jest znacznie więcej. Nie ma znaczenia, czy struktura udziałowa takiego podmiotu jest stała czy też zmienna, a także czy ASI zbiera aktywa od inwestorów w drodze oferty publicznej czy prywatnej. Nieistotne jest, w co inwestuje ASI – mogą to być spółki portfelowe, ale także papiery wartościowe czy nieruchomości. Ważne, aby inwestycje stanowiły realizację określonej polityki inwestycyjnej.
Szacować można, że takich podmiotów w skali kraju może być nawet kilka tysięcy. Wskazuje się m.in., że spółki publiczne, których działalność jest zakwalifikowana do sektora działalności inwestycyjnej, powinny złożyć odpowiedni wniosek do KNF. Tylko w ramach alternatywnego systemu obrotu na rynku NewConnect takich spółek można naliczyć ponad 20.
Wymogi dla ASI
Obowiązek wpisu do rejestru lub uzyskanie zezwolenia to nie wszystko. Dla wielu firm, które spełnią ustawową definicję podmiotu zarządzającego ASI, oznacza to dopiero początek kłopotów.
Zanim firma inwestycyjna otrzyma zezwolenie na prowadzenie działalności lub stosowny wpis, musi bowiem spełnić wymagania przewiedziane ustawą o funduszach inwestycyjnych. A ta nakłada konkretne ograniczenia zarówno co do przedmiotu działalności, jak i formy prawnej, w jakiej alternatywne spółki inwestycyjne mogą prowadzić działalność.
Wśród tych wymogów należy wskazać:
• ASI może prowadzić działalność wyłącznie w formie prawnej, która jest przewidziana w ustawie o funduszach inwestycyjnych i AFI. Może to być wyłącznie spółka kapitałowa, w tym europejska, albo spółka komandytowa bądź spółka komandytowo-akcyjna, w których jedynym komplementariuszem jest spółka kapitałowa, w tym spółka europejska. Ponadto inwestorem w ASI co do zasady może być wyłącznie klient profesjonalny, przy czym wyjątek stanowią spółki zawiązywane w drodze oferty publicznej. Za inwestora w rozumieniu ustawy o funduszach inwestycyjnych i ASI rozumie się podmiot, który w zamian za włożony kapitał uzyskuje prawa uczestnictwa, czyli odpowiednio: udziały, akcje albo ogół praw i obowiązków wspólnika w spółce. Nie dotyczy to nabywców dłużnych instrumentów finansowych.
• ASI musi być zarządzana przez zarządzającego ASI, którym może być sama ASI (ustawa definiuje go wtedy jako wewnętrznie zarządzającego ASI). Natomiast jeśli alternatywna spółka inwestycyjna ma formę spółki komandytowej bądź komandytowo-akcyjnej, to w takiej sytuacji zarządzającym jest spółka kapitałowa będąca komplementariuszem (nazywa się go zewnętrznie zarządzającym ASI).
• Zarządzający ASI zarządza alternatywną spółką inwestycyjną, w tym co najmniej portfelem inwestycyjnym tej spółki oraz ryzykiem.
Wszystkie spółki inwestycyjne, które nie spełniają wyżej opisanych wymogów, muszą podjąć stosowne działania, aby dostosować formę prawną oraz strukturę udziałową podmiotu do warunków przewidzianych przez ustawę. Co szczególnie istotne, ASI co do zasady nie może łączyć prowadzonej działalności inwestycyjnej z inną działalnością, nawet jeśli jest ona prowadzona ubocznie. Takie ograniczenie może powodować konieczność wydzielenia działalności, której nie można zakwalifikować jako inwestycyjnej do innego podmiotu zależnego.
Inne powinności
Warto podkreślić, że opisane wyżej wymogi to tak naprawdę minimum, które musi spełnić ASI. Jeśli bowiem łączna wartość aktywów wchodzących w skład portfeli inwestycyjnych alternatywnych spółek inwestycyjnych, którymi zamierza zarządzać lub zarządza zarządzający ASI, przekracza równowartość 100 mln euro, to spółka jest obowiązana dostosować wysokość kapitału początkowego do co najmniej minimalnej wysokości przewidzianej ustawą, a także przygotować i wdrożyć wiele wewnętrznych procedur (np. system kontroli wewnętrznej, który sprawdza legalność i prawidłowość wykonywanej działalności oraz prawidłowość sprawozdań i informacji sporządzanych przez zarządzającego ASI oraz zarządzane przez niego alternatywne spółki inwestycyjne czy też zasady wyceny aktywów alternatywnej spółki).
Ponadto na zarządzających ASI zostało nałożonych wiele obowiązków sprawozdawczych oraz informacyjnych. Wszystkie te obowiązki dotyczą nie tylko nowo zakładanych spółek, lecz także tych, które już prowadzą działalność inwestycyjną. Niektóre z nich będą musiały podjąć wiele działań, aby spełnić wymogi ustawy i dzięki temu móc kontynuować działalność zgodnie z prawem. Konieczne może być opracowanie i wdrożenie odpowiednich procedur, zmiana umowy bądź statutu spółki, ukształtowanie struktury udziałowej lub akcjonariatu w sposób odpowiadający wymogom ustawy. A to oznacza dodatkowe koszty.
Kary
Brak uzyskania zezwolenia bądź wpisu może powodować odpowiedzialność karną, a w konsekwencji grzywnę nawet do 5 mln zł lub karę pozbawienia wolności do lat 5. Ściganie przestępstwa odbywać się będzie z oskarżenia publicznego w trybie przepisów kodeksu postępowania karnego, a o ewentualnej odpowiedzialności karnej będzie decydował sąd powszechny.
Jeśli spółka zaspała
Co jeśli spółka nie zdąży dostosować działalności przed 4 czerwca 2017 r.? KNF uspokaja, że wystarczy dokonać stosownych zmian umowy spółki bądź statutu i nie czekając na rejestrację zmian w KRS – złożyć wniosek. Złożenie go w terminie pozwoli kontynuować działalność zgodnie z prawem do czasu jego rozstrzygnięcia. Dotyczy to jednak wyłącznie tych spółek, które w dniu wejścia w życie nowelizacji, czyli 4 czerwca 2016 r., faktycznie prowadziły już działalność inwestycyjną. Pozostałe (czyli te, które rozpoczęły ją później, a nie spełniły wymogów) będą musiały zaprzestać jej, dostosować się do wymogów ustawy FIZAFI i poczekać na uzyskanie zezwolenia bądź wpisu do rejestru. Kontynuacja sprzecznej z prawem działalności może rodzić odpowiedzialność karną.