Dnia 26 kwietnia 2022 r. na stronie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji została opublikowana lista osób i podmiotów, na które nałożono sankcje w związku z rosyjską agresją na Ukrainę. Listę sporządzono w oparciu o szereg decyzji wydanych przez ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie osób powiązanych z Rosją oraz kontrolowanymi przez nią podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą na terenie Polski. Przy wpisie brano pod uwagę nie tylko powiązania z władzami Federacji Rosyjskiej czy Białorusi, ale też fakt, że przychód danej osoby lub podmiotu uzyskany w Polsce może przełożyć się na przychód Rosji, lub Białorusi z tytułu podatków.
Rodzaje nałożonych sankcji
Podstawą wpisu na listę sankcyjną jest art. 3 ust. 3 i 6 ustawy z dnia 13 kwietnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego (zwanej dalej Specustawą). Zakres nałożonych środków różni się w zależności od podmiotu lub wykonywanej przez niego działalności. W przypadku części z nich, sankcje sprowadzają się do wpisania osoby na listę cudzoziemców, których pobyt w Polsce jest niepożądany. Stanowi to podstawę do odmowy wpuszczenia danej osoby na terytorium Polski.
W odniesieniu do osób fizycznych, prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które prowadzą działalność gospodarczą mogącą przełożyć się na zwiększenie wpływów podatkowych Federacji Rosyjskiej lub Białorusi, sankcje obejmują również zamrożenie środków finansowych i zasobów gospodarczych danej osoby połączone z zakazem bezpośredniego lub pośredniego udostępniania ich takiemu podmiotowi. Zakazane są również praktyki mające na celu obejście tychże restrykcji. Dodatkowo, często nakładanym ograniczeniem było również wykluczenie podmiotu z postępowań o udzielenie zamówienia publicznego, a także – w przypadku spółek kapitałowych – zamrożenie akcji, papierów wartościowych i prawa do uzyskiwania przychodów z dywidend.
Wspomniane sankcje nie pozbawiają osób nimi objętych prawa własności wskazanych wartości majątkowych; ich celem jest odebranie możliwości korzystania z tych środków.
Lista sankcyjna a unijne rozporządzenia
Opisane wyżej decyzje oraz przepisy Specustawy uzupełniają sankcje nałożone przez Unię Europejską dwoma rozporządzeniami:
- Rady Unii Europejskiej z dnia 17 marca 2014 r. numer 269/2014 w sprawie środków ograniczających w odniesieniu do działań podważających integralność terytorialną, suwerenność i niezależność Ukrainy lub im zagrażających,
- Rady Unii Europejskiej z dnia 18 maja 2006 r. numer 765/2006 w sprawie środków ograniczających w związku z sytuacją na Białorusi i udziałem Białorusi w agresji Rosji wobec Ukrainy (oba rozporządzenia zostały uzupełnione po inwazji z lutego 2022 r.).
Lista sankcyjna a obowiązki uczestników obrotu
Lista sankcyjna, opublikowana na stronie ministerstwa, jest niezwykle istotna z punktu widzenia uczestników obrotu gospodarczego na terenie naszego kraju. Specustawa w artykule 6 stanowi, że podmioty, które wbrew nałożonym obowiązkom nie dokonują zamrożenia wartości majątkowych osób objętych sankcjami lub udostępniają zasoby gospodarcze, podlegają karze pieniężnej o maksymalnej wysokości 20.000.000 zł. Ustawa nakłada także obowiązek przekazywania wiadomości pozwalających ułatwić zamrażanie wartości majątkowych Szefowi Krajowej Administracji Skarbowej przez wcześniej wspomniane podmioty. Wyjątkowi podlegają jedynie informacje objęte tajemnicą zawodową. Niedopełnienie tego zobowiązanie również może skutkować nałożeniem wcześniej wspomnianej, wysokiej kary pieniężnej.
Publikacja listy sankcyjnej w połączeniu z przepisami Specustawy powoduje, że polscy przedsiębiorcy powinni zachować szczególną ostrożność przy nawiązywaniu relacji biznesowych z podmiotami powiązanymi z Rosją i Białorusią. Do tej pory obowiązek szczegółowej identyfikacji, weryfikacji postępowania klienta pod kątem ewentualnych powiązań z działalnością przestępczą oraz w razie potrzeby — zamrażania a środków majątkowych spoczywał głównie na instytucjach obowiązanych w rozumieniu ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Specustawa przerzuca tę odpowiedzialność na przedsiębiorcę. Przed nawiązaniem stosunków gospodarczych z danym podmiotem właściciele firm muszą wpierw sprawdzić listy sankcyjne i upewnić się, że ich potencjalni partnerzy mają prawo do korzystania ze swoich wartości majątkowych.