Rzeczpospolita, 20/08/2017 –
Kwestia zabezpieczenia majątku dłużnika jest niezwykle istotna zarówno w postępowaniu restrukturyzacyjnym, jak i postępowaniu upadłościowym. Możliwość wstrzymania czy znaczącego ograniczenia toczących się egzekucji komorniczych ma niebagatelne znaczenie dla zachowania substancji majątku, który stanie się później bazą dla wykonywania postanowień układu, albo też masą upadłości. Zabezpieczenie majątku dłużnika może również pozytywnie wpływać na kondycję przedsiębiorcy niewypłacalnego lub zagrożonego taką niewypłacalnością. Nie bez znaczenia jest bowiem to, że nawet tymczasowe wstrzymanie działań egzekucyjnych przeciwko dłużnikowi pozwoli mu na dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa, bez konieczności znoszenia znacznych utrudnień wiążących się z koniecznością znoszenia postępowań egzekucyjnych (np. tych wynikających z dokonanych zajęć rachunków bankowych przez organy egzekucyjne).
O zabezpieczeniu majątku dłużnika decyduje sąd. Podstawowym sposobem zabezpieczenia majątku jest ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego. Takie zabezpieczenie może być udzielone przez sąd nawet z urzędu. Jeżeli jednak dłużnik chce, aby wstrzymać prowadzone przeciwko niemu postępowania egzekucyjne, wystąpienie przez niego ze stosownym wnioskiem do sądu jest już konieczne. Oprócz samego zawieszenia postępowania egzekucyjnego – które nie ma automatycznego wpływu na dokonane już czynności egzekucyjne – sąd może również uchylić zajęcie rachunków bankowych. Uchylając jednak zajęcia rachunków bankowych, konieczne jest ustanowienie tymczasowego nadzorcy sądowego (o ile nie był on wcześniej ustanowiony). W szczególnych wypadkach, sąd może stosować również inne sposoby zabezpieczenia.
Co istotne, zabezpieczenie polegające na zawieszeniu postępowania egzekucyjnego oraz uchyleniu zajęć rachunków bankowych trwają aż do ogłoszenia upadłości. Od tego dnia z kolei dłużnik jest chroniony przez normę art. 146 ust. 1 Prawa upadłościowego. Przepis ten – choć nie odnosi się wprost do zajęć rachunków bankowych – przewiduje zawieszenie wszystkich postępowań egzekucyjnych kierowanych do masy upadłości, a z chwilą uprawomocnienia się tego postępowania – ich umorzenie.
Nieco bardziej skomplikowane regulacje dotyczące możliwości zawieszenia postępowań komorniczych. Przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę na normę art. 170 ust. 1 ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, zgodnie z którą z chwilą uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ, umorzeniu ulegają postępowania egzekucyjne, związane z wierzytelnościami objętymi układem. W zakresie postępowań egzekucyjnych, wszczętych przed dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (przyspieszonego układowego, układowego oraz sanacyjnego), z dniem otwarcia postępowania, wszelkie postępowania egzekucyjne powiązane z wierzytelnościami objętymi układem, ulegają zawieszeniu. Różnie uregulowana została również możliwość zabezpieczenia w poszczególnych postępowaniach. W postępowaniu przyspieszonym, przesłanką uchylenia zajęć jest umożliwienie dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analogiczne uregulowanie znalazło się w postępowaniu sanacyjnym. Z kolei w postępowaniu układowym, przesłanki zawieszenia postępowania i uchylenia zajęć rachunków bankowych są uregulowane analogicznie jak w postępowaniu upadłościowym, a stosuje się jeśli są konieczne dla osiągnięcia celów postępowania układowego. Oczywiście, dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa często będzie się łączyć z osiągnięciem celów postępowania układowego. Na marginesie zwrócić należy uwagę, że niezależnie od powyższych reguł, wierzyciele mają prawo prowadzenia egzekucji z przedmiotów zabezpieczenia w postępowaniu układowym (również przyspieszonym).
Istotną kwestią związaną z postanowieniami o zabezpieczeniu jest zagadnienie wykonalności tych postanowień. Organy egzekucyjne niejednokrotnie czekają na stwierdzenie prawomocności takiego postanowienia. Wydaje się jednak, że postanowienia takie są natychmiast wykonalne (zgodnie z art. 360 k.p.c.), a praktykę opartą na przeciwnym założeniu należy ocenić negatywnie. Dlatego też istotne jest sprawdzanie, czy organy respektują wydane przez sąd postanowienia.