Rzeczpospolita, Praca i ZUS 08/09/2016 –
W ostatnich latach przybywa w Polsce pracujących cudzoziemców spoza Unii Europejskiej. Wyraźnie widać to zarówno przy prostych czynnościach, niewymagających kwalifikacji, jak i przy dynamicznie wzrastającym zatrudnieniu w branżach wysokospecjalistycznych, m.in. w sektorze informatycznym. Rodzimi przedsiębiorcy IT coraz aktywniej szukają takich pracowników, zwłaszcza za wschodnią granicą. Sprzyja temu też prawo, ale jest jeszcze sporo barier do usunięcia.
Jakie przepisy…
Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce regulują w szczególności ustawy z:
– 29 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 645 ze zm.),
-12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (DzU poz. 1650).
Aby cudzoziemiec mógł legalnie podjąć zatrudnienie w Polsce, musi uzyskać odpowiednie zezwolenie na pracę, które wydaje właściwy wojewoda. Co istotne, wymóg jego uzyskania dotyczy zarówno zamiaru przyjęcia obcokrajowca na etat, jak i wykonywania przez niego czynności na umowie cywilnoprawnej (np. o dzieło, zlecenia).
…i zezwolenia
Wnioskodawcą w postępowaniu o wydanie decyzji zezwalającej na pracę może być albo przyszły pracodawca, albo przyszły pracownik cudzoziemiec. Pracodawca będzie zabiegał o to przede wszystkim wtedy, gdy przyszły pracownik przebywa poza Polską. W zależności od okoliczności związanych z planowanym zatrudnieniem pracodawca może wystąpić o wydanie jednego z pięciu typów zezwoleń na pracę (oznaczonych literami od A do E). Standardowe zezwolenie typu A dotyczy wykonywania przez cudzoziemca pracy u nas na podstawie umowy z pracodawcą mającym siedzibę lub miejsce zamieszkania, zakład, oddział lub inną formę działalności w Polsce. Dokument B może być wydany w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej będącej spółką kapitałową (np. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjnej). Pozostałe typy zezwoleń dotyczą różnych wariantów wykonywania pracy na rzecz firmy zagranicznej poprzez delegowanie do pracy na terenie Polski.
Przyszły pracownik cudzoziemiec będzie wnioskodawcą w sprawie legalizacji swojego zatrudnienia w Polsce wtedy, gdy już przebywa w naszym kraju. Będzie zabiegał o zezwolenie na pobyt i pracę (tzw. jednolite zezwolenie), dzięki czemu w jednym postępowaniu administracyjnym może uzyskać zgodę na pracę połączoną z prawem pobytu w Polsce na okres nieprzekraczający 3 lat.
Starosta weryfikuje
Aktywność cudzoziemców w Polsce może jednak ograniczyć tzw. procedura konsultacyjna przed starostą. Dotyczy ona zarówno wniosków o zezwolenia A-E, jak i tzw. jednolitych zezwoleń. W tej procedurze starosta weryfikuje, czy pracodawca jest w stanie zaspokoić potrzeby kadrowe, korzystając z rejestrów bezrobotnych i poszukujących pracy. W tym celu należy złożyć odpowiedni wniosek do powiatowego urzędu pracy (PUP), który sprawdza te listy i w razie ustalenia kandydatów przeprowadza rekrutację. Starosta odpowiada wnioskodawcy w terminie do 14 dni (bądź do 21 dni, jeżeli jest szansa na przeprowadzenie naboru). Opinia starosty o braku kandydatów na stanowisko przewidziane dla cudzoziemca umożliwia jemu lub pracodawcy wystąpienie o zezwolenie na pracę.
Kadra z Europy Wschodniej
Szczególne regulacje dotyczą zatrudniania obywateli Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy. Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki społecznej z 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (DzU z 2015 r., poz. 588), przedsiębiorca może zatrudnić obywateli tych krajów, rejestrując we właściwym PUP oświadczenie o zamiarze powierzenia im wykonywania pracy.
To najszybsza, najtańsza i odformalizowana ścieżka zatrudnienia w Polsce obywateli tych państw. Oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy składa się na urzędowym formularzu i jest ono wolne od opłat. PUP rejestruje oświadczenie, umieszczając na nim odpowiednią adnotację, po czym pracodawca odbiera oryginał tego dokumentu i przesyła go cudzoziemcowi. Dzięki zarejestrowanemu oświadczeniu przyszły etatowiec może wystąpić o wizę w celu wykonywania pracy w Polsce. Rejestracja oświadczenia trwa zwykle około 2 tygodni.
W ostatnich latach urzędy pracy przeżywają oblężenie związane z rejestracją tych oświadczeń i różnie próbują sobie z tym radzić. Przykładowo Urząd Pracy m.st. Warszawy wprowadził wymóg udokumentowania minimum rocznej działalności pracodawcy, aby mógł ubiegać się o rejestrację oświadczenia. Wprowadzenie podobnych rozwiązań rozważają także inne urzędy pracy w dużych aglomeracjach. Działania takie są jednak wątpliwe, bo narzucają dodatkowe ograniczenia w prowadzeniu biznesu i nie mają oparcia w przepisach.
Przy oświadczeniach o zamiarze powierzenia wykonywania pracy też trzeba przeprowadzić procedurę konsultacyjną przed starostą. Ponadto na podstawie zarejestrowanego oświadczenia cudzoziemiec może u nas pracować nie dłużej niż 180 dni w ciągu kolejnych 12 miesięcy.
Można usprawnić
Ze statystyk Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wynika, że rośnie zapotrzebowanie na pracę cudzoziemców mających wysokie kompetencje, doświadczenie czy znających języki obce. Istotnie zwiększa się popyt na informatyków, przedstawicieli zawodów medycznych czy nauczycielskich.
Wśród informatyków liczba zatrudnionych cudzoziemców wzrosła w 2015 r. ponad trzykrotnie w stosunku do 2014 r. W sektorze gospodarki wyróżnionym według PKD jako sekcja J („Informacja i komunikacja”) liczba zarejestrowanych oświadczeń o zamiarze powierzenia wykonywania pracy zwiększyła się w 2015 r. dwukrotnie.
Ale do zadowolenia sporo brakuje. W usprawnieniu zaangażowania obcokrajowców kluczowe byłoby uniknięcie procedury konsultacyjnej przed starostą. Jest to możliwe m.in. w zawodach z branży IT na podstawie specjalnych lokalnych rozporządzeń wydawanych przez wojewodów. Uwzględniają one wykazy zawodów, które w poszczególnych województwach uznawane są za deficytowe. Nie wymagają one uzyskiwania opinii starosty. Dzięki temu rejestracja oświadczenia o zamiarze powierzenia pracy jest maksymalnie uproszczona. Podobnie łatwe jest uzyskanie zezwolenia na pracę.
Zawody z branży IT uwzględnili w wykazach m.in. wojewoda małopolski i łódzki. Na liście profesji deficytowych są też: programista, programista aplikacji, tester oprogramowania komputerowego, analityk systemów komputerowych, projektant (architekt) systemów informatycznych, specjalista ds. rozwoju oprogramowania systemów informatycznych. Publikacja takiego wykazu pozwala elastycznie dostosować lokalny rynek pracy do wymagań firm.
Dla przedsiębiorcy zatrudnienie cudzoziemca będzie atrakcyjne wtedy, gdy koszty procedury legalizacji nie będą wysokie, a oczekiwanie na rozpoczęcie przez niego wykonywania zadań niezbyt długie. Dlatego najszybciej ten efekt uzyskuje się w trybie rejestracji oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy w urzędzie pracy.
Rosnący popyt na pracowników m.in. w branży IT powoduje, że pracodawcy coraz uważniej będą przyglądać się dostępnym instrumentom i sposobom usprawniającym rekrutację.