Przedsiębiorca doświadczający problemów finansowych staje przed koniecznością odpowiedzi na pytanie czy zaistniały stan należy uznać za niewypłacalność. W artykule analizujemy to zagadnienie.
Niewypłacalność – obowiązki przewidziane w ustawie
Odpowiedź ta będzie miała doniosłe znaczenie z uwagi na obowiązki jakie przepisy prawa nakładają na zarządzających przedsiębiorstwem w przypadku zaistnienia stanu niewypłacalności. Należy do nich złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w ciągu 30 dni. W przypadku braku złożenia wniosku w terminie przewidzianym w ustawie Prawo upadłościowe członków zarządu spółek kapitałowych, czy też wspólników spółek osobowych, a także jednoosobowych przedsiębiorców mogą czekać poważne konsekwencje finansowe.
Więcej na ten temat przeczytasz w naszym artykule:
Bezpieczeństwo osobiste zarządu w czasach kryzysu ekonomicznego
Polecamy także tekst: Odpowiedzialność członków zarządu za długi spółki
Stąd też tak istotne jest właściwe zdiagnozowanie stanu niewypłacalności i szybkie zareagowanie.
Kiedy podmiot jest niewypłacalny?
Definicja zawarta w art. 11 ust. 1 p.u. wskazuje, że podmiot jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Jak jednak należy rozumieć utratę zdolności do wykonywania wymagalnych zobowiązań o charakterze pieniężnym?
Utrata płynności statuująca niewypłacalność zawsze odnosi się do finansów dłużnika i jego zdolności do zapłaty wymagalnych długów pieniężnych. Można stwierdzić, że dłużnik jest niewypłacalny jeśli nie posiada dostępnej gotówki w wysokości pozwalającej na uregulowanie długów, których termin płatności już upłynął. Zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych może zostać przywrócona przez dłużnika. Dzieje się to np. poprzez zbycie składników majątkowych lub też uzyskanie pożyczki lub kredytu.
Sygnałem dla przedsiębiorcy (osób odpowiedzialnych za zarządzanie) do podjęcia diagnozy kondycji finansowej powinna być chwila pierwszego opóźnienia w dokonywaniu płatności, spowodowanego brakiem środków pieniężnych. Jest to moment, w którym należy dokonać oceny czy istnieje realna perspektywa, że w niedługim czasie zostaną pozyskane pieniądze na spłatę zaległych zobowiązań, co pozwoli uznać, że nie nastąpił stan niewypłacalności.
Jak ustalić niewypłacalność?
Wskazówką co do ustalenia niewypłacalności jest domniemanie ustanowione w art. 11 ust. 1a p.u. Zgodnie z artykułem dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Zatem po upływie 3 miesięcy od chwili kiedy najstarsza z niezapłaconych należności stała się wymagalna rozpoczyna bieg 30-dniowy termin do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Poza przesłanką utraty płynności finansowej, przepisy Prawa upadłościowego przewidują drugi przypadek, w którym należy uznać, że przedsiębiorca jest niewypłacalny. Zgodnie z art. 11 ust. 2 p.u. dłużnik będący osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące. Podkreślić należy, że przesłanka ta nie ma zastosowania do osób fizycznych prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą. Nie ma również zastosowania do spółek osobowych, w których co najmniej jednym wspólnikiem odpowiadającym za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem jest osoba fizyczna.
W myśl tej przesłanki dłużnik będzie niewypłacalny jeżeli jego zobowiązania przeważają aktywa, a stan te przekracza nieprzerwanie dwa lata.
Przy porównaniu należy uwzględnić szereg wyłączeń po stronie majątkowej i zobowiązaniowej. Do majątku nie wlicza się składników niewchodzących w skład masy upadłości np. przedmiotów w leasingu, wynajmowanych. Do zobowiązań nie wlicza się zobowiązań przyszłych, w tym zobowiązań pod warunkiem zawieszającym oraz zobowiązań wobec wspólnika albo akcjonariusza z tytułu pożyczki lub innej czynności prawnej o podobnych skutkach, ani zobowiązań spornych.
Domniemanie bilansowe a niewypłacalność
Dla uproszczenia oceny równowagi majątku i zobowiązań, wprowadzono domniemanie bilansowe odsyłające do analizy bilansu. Domniemywa się, że zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, jeżeli zgodnie z bilansem jego zobowiązania, z wyłączeniem rezerw na zobowiązania oraz zobowiązań wobec jednostek powiązanych, przekraczają wartość jego aktywów, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.
Wskazać należy, że ustalenie stanu niewypłacalności nie tylko obliguje dłużnika do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Umożliwia także skuteczne złożenie takiego wniosku przez wierzyciela. Skuteczne złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie pozwala osobom prowadzącym sprawy i reprezentującym przedsiębiorcę uwolnić się od odpowiedzialności za długi przedsiębiorstwa. Tym samym uniknąć zakazu prowadzenia działalności gospodarczej.