07.11.2017

Ochrona przed konkurencją wytworów intelektualnych pracowników i zleceniobiorców // Z kim podpisać umowę o zachowaniu poufności?

Marcin Wierzbicki

Rzeczpospolita, 13/10/2017 – Patryk Hatak

Ochrona przed konkurencją wytworów intelektualnych pracowników i zleceniobiorców // Z kim podpisać umowę o zachowaniu poufności?

Pracodawcy z firm IT opierają swoją działalność o dającą im przewagę na rynku własność intelektualną stanowiącą informacje o często znacznej wartości gospodarczej. Na ich podstawie powstają bowiem innowacyjne rozwiązania i unikalne pomysły, które napędzają całą branżę. Zrozumiałym jest więc, że bazujący na tych informacjach pracownicy, będący de facto ich głównymi depozytariuszami, powinni być zobowiązani do ich zachowania w ścisłej tajemnicy. Problem ten jest szczególnie aktualny w firmach zatrudniających pracowników i zleceniobiorców zajmujących się tworzeniem i komercjalizacją produktów stanowiących oprogramowanie komputerowe oraz aplikacje mobilne.

W pierwszej kolejności należy uświadomić przedsiębiorców, że nie każda informacja, której nie upubliczniają, a którą uważają za istotną dla działania i rozwoju firmy stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa. Przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK) stanowią bowiem, że tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią tylko nieupublicznione informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania poufności.

Istotne z punktu widzenia pracodawcy jest więc poufność informacji, jej wartość gospodarcza oraz zabezpieczenie informacji poprzez podjęcie niezbędnych działań w celu zachowania poufności. Są to niezbędne przesłanki dla powstania roszczenia o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, jeżeli do takiego naruszenia dojdzie. Warto zwrócić uwagę, że ochronie podlegają zatem tylko informacje poufne, mające wartość ekonomiczną. Należy w celu ich ochrony podjąć niezbędne działań pośród których wymienia się w doktrynie uświadamianie pracowników o tym, które informacje są poufne, ale także nierzadkie w praktyce umowy o zachowaniu poufności. Posługiwanie się klauzulami poufności przez przedsiębiorcę może stanowić również dowód dokonania przez niego niezbędnych działań podobnie jak wprowadzenie obowiązku noszenia identyfikatorów przez pracowników i gości przebywających na terenie przedsiębiorstwa. Ważne aby zdawać sobie sprawę, że zaniechanie przedsiębiorcy w tej kwestii może być poczytane jako zrzeczenie się prawa do ochrony tajemnic jego przedsiębiorstwa.

Z pracownikiem nie trzeba ale…
Warto przy tym wspomnieć, że pracodawca, chcący chronić tajemnice przedsiębiorstwa nie musi w tym celu zawierać odrębnych umów z pracownikami dla uregulowania niniejszych kwestii. Kodeks pracy przewiduję, że w czasie trwania stosunku pracy ochrona tajemnic przedsiębiorstwa pracodawcy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych. Wynika to nie tylko wprost z art. 100 KP ale również z powszechnie uznawanej w prawie pracy zasady lojalności pracownika wobec pracodawcy.

W branży IT, bazującej w dużej mierze na owocach własności intelektualnej pracowników wytworzonych w ramach stosunku pracy, potencjalnie może nastąpić również konflikt pomiędzy prawem autora do własnej twórczości a prawem pracodawcy – inwestora do ochrony interesów przedsiębiorstwa. Wykładnia funkcjonalna przepisów o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa zawartych w KP i UZNK przemawia w tej kwestii na korzyść pracodawcy. Co do zasady pierwszeństwo winno dane być ochronie informacji poufnych pracodawcy, będących jednocześnie płodem umysłu pracownika, do którego nabywa on autorskie prawa majątkowe. Mimo to, dobrym krokiem ze względu na interesy obu stron będzie podpisanie stosownej umowy zabezpieczającej ochronę informacji związanych z utrwalonym przez pracownika utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Powinna ona przewidywać moment przejścia autorskich praw majątkowych jak najwcześniej – najlepiej jeszcze przed przekazaniem nośnika z utworem pracodawcy i zobowiązanie pracownika do poufności informacji o wytworzonym przez niego utworze. Uregulowanie w umowie momentu przejścia prawa jak powyżej jest istotne, bowiem pracodawca nabywa prawa z mocy ustawy dopiero z momentem przyjęcia utworu. Nie jest więc jasne czy od momentu utrwalenia do momentu przyjęcia utworu pracownik może swobodnie korzystać z informacji na temat produktu i czy winien wówczas uznawać taki utwór za objęty obowiązkiem poufności.

Należy podkreślić, że opuszczający firmę pracownik nadal związany jest ochroną tajemnic przedsiębiorstwa pracodawcy. Nie ma przy tym znaczenia zawarcie lub nie stosownej umowy z pracownikiem, która chroniłaby w takiej sytuacji pracodawcę także po ustaniu stosunku pracy. Poufność informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa byłego pracodawcy wynika wprost z ustawy i jest regulowane art. 11 ust.2 UZNK. Przepis ten stanowi w odniesieniu do pracownika, że przez okres 3 lat od ustania stosunku pracy nie może on ujawniać tajemnic przedsiębiorstwa. W powyższym okresie od zakończenia stosunku pracy w razie naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa przez byłego pracownika istnieje domniemanie bezprawności jego zachowania. Warto zaznaczyć, że złamanie tego zakazu zagrożone jest nie tylko odpowiedzialnością cywilną, ale i karną – naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa stanowi występek.
Pomimo ustawowego zobowiązania pracowników nic oczywiście nie stoi na przeszkodzie dodatkowemu zagwarantowaniu w formie pisemnej ochrony tajemnic przedsiębiorstwa przez byłego pracownika. Można tego dokonać w umowie o ochronie informacji poufnych lub zawrzeć taką klauzulę przy okazji podpisywania umowy o zakazie konkurencji. W tym drugim przypadku warto jednak zwrócić uwagę na to, że umowa ta w przeważającej mierze regulowana jest przez kodeks pracy i nie można kształtować jej w sprzeczności z przepisami KP.

Ze zleceniobiorcą koniecznie jednakże…
Powszechną praktyką jest kontraktowanie zleceniobiorców do pomocy w wykonaniu określonych prac przy projektach realizowanych przez firmy IT. Często pozyskuje się uzdolnionych programistów, czy developerów wykształconych w określonym zakresie kodowania dla wykonania części większego zlecenia, które wykonuje przedsiębiorca.

Zgodnie z zasadą wolności umów (art. 3531 ustawy Kodeks cywilny) strony kontraktu mogą ułożyć według swego uznania stosunek prawny, w tym mogą uregulować zakres obowiązku respektowania cudzych informacji o charakterze poufnym. Podobnie jak z pracownikami dobrze, aby zakaz ten dotyczył przede wszystkim informacji stanowiących utwory zleceniobiorcy będące przedmiotem praw własności intelektualnej, które nabywa się na podstawie umowy. Istotne jest również określenie czasu przez jaki obowiązywał będzie stan tajemnicy. Z punktu widzenia zleceniodawcy ważne, aby ochrona informacji poufnych obowiązywała w trakcie zlecenia, ale również po wykonaniu umów. W tym ostatnim przypadku należy pamiętać o zachowaniu mocy postanowień o poufności również w przypadku rozwiązania, odstąpienia lub wypowiedzenia umowy z jakiegokolwiek powodu. Dodatkową funkcję motywującą będzie miało zastrzeżenie kary umownej i możliwość dochodzenia odszkodowania przewyższającego wartość zastrzeżonej kary. Przy projektach o dużej wartości, lub gdy udostępniane są szczególnie ważne informacje, kwestia odszkodowawcza ma szczególnie ważne znaczenie. Tego typu postanowienia nie są natomiast możliwe do zastosowania z pracownikami w treści umów o pracę dlatego, że granice ich odpowiedzialności przewiduje z góry ustawa.

Nie regulując w umowie ze zleceniobiorcą kwestii ochrony informacji poufnych przedsiębiorca – zleceniodawca, który wykorzystuje informacje stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa zleceniobiorcy, sam naraża się na zarzut popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji. Poszkodowanemu przysługują roszczenia o charakterze cywilnym a naruszyciel naraża się dodatkowo na konsekwencje karne.

Z klientem nie zaszkodzi…
W zależności od tego jaki jest przedmiot umowy z klientem firmy IT zasadniczo dochodzi albo do przejścia majątkowych praw autorskich, albo do udzielenia licencji na wytwarzane produkty. Znaczenie przy podejmowaniu decyzji w tej kwestii ma przede wszystkim to czy firma „szyje na miarę” produkt dla indywidualnego klienta czy sprzedaje mu rozwiązanie przeznaczone również dla innych odbiorców. Pierwsza sytuacja wiąże się zasadniczo z jednoczesnym przejściem prawa do informacji poufnych na klienta, natomiast w drugiej licencjobiorcy poza uprawnieniami do produktu są równocześnie nabywają dostęp do cudzych tajemnic przynajmniej na czas trwania licencji.

W umowach zawieranych z klientami warto także więc zastosować klauzule o ochronie informacji poufnych. Nie oznacza to, że bez tej umowy podmioty te nie są związane zakazami przewidzianymi ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dysponowanie przez klientów informacjami poufnymi jest uzależnione od ich prawa do korzystania z licencjonowanego oprogramowania. Warto zwrócić uwagę, że zasadniczo w którymś momencie dojdzie do wygaśnięcia praw z udzielonej licencji, natomiast z natury rzeczy licencjobiorca nadal posiadał będzie wiedzę o cudzych poufnych informacjach, której przecież nie usunie automatycznie z wygaśnięciem licencji. W sytuacji ustania mocy obowiązującej licencji klient-licencjobiorca jest zobowiązany zaniechać korzystania z produktu „uzyskanego” w ramach licencji, a w związku z tym powinien również przestać korzystać z towarzyszących licencji informacji poufnych. Należy uznać, że tym bardziej nie wolno mu więc ich ujawniać. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie aby ujawnienie w tym okresie tajemnic przedsiębiorstwa obwarować również chociażby sankcjami umownymi – nawet jeżeli ujawnienie ich może wiązać się z konsekwencjami przewidzianymi w UZNK.

Obrona przed naruszycielem
Poza sankcjami umownymi w zakresie przewidzianych przez strony w umowie kar przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony przez czyn nieuczciwej konkurencji może na podstawie roszczeń przewidzianych UZNK domagać się od naruszyciela m.in. zaniechania niedozwolonych działań i usunięcia ich skutków oraz naprawienia szkody czy też wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści. W najlepszym interesie tego, kogo informacje zostały ujawnione, jest skorzystanie z ochrony już na etapie postępowania zabezpieczającego poprzez domaganie się, aby korzystający z bezprawnie przekazanej informacji powstrzymał się od używania i dalszego ujawniania sekretu osobom trzecim. Sąd może zobowiązać naruszyciela do tego określając odpowiedni czas obowiązywania takiego obowiązku lub zakazu w postanowieniu o zabezpieczeniu powództwa. Jeżeli do naruszenia doszło z winy umyślnej warto również zawsze rozważyć kroki zmierzające do ukarania sprawcy przestępstwa na drodze karnej.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera

Zapisując się do naszego newslettera wyrażasz zgodę na przesyłanie drogą e-mail informacji na temat istotnych wydarzeń z dziedziny prawa, zmian legislacyjnych oraz działalności Kancelarii.

czytaj więcej

Administratorem Twoich danych osobowych jest KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy S.K.A. z siedzibą w Krakowie, ul. Kącik 4, 30-549 Kraków. Twoje dane będą przetwarzane w celu wysyłki naszego newslettera. Masz prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich kopii, sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, a także prawo wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania oraz wniesienia skargi do organu nadzorczego. Więcej szczegółów znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.

Kontakt

KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy S.K.A.

    Strona jest chroniona przez Google reCAPTCHA v3. Więcej informacji o Google reCAPTCHA znajduje się w polityce prywatności i warunkach świadczenia usług.

    Administratorem Twoich danych osobowych jest
    KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy S.K.A. z siedzibą w Krakowie, ul. Kącik 4, 30-549 Kraków. NIP: 9452181482 REGON: 123240424
    Przetwarzamy Twoje dane wyłącznie w celu udzielenia odpowiedzi na wiadomość przesłaną przez formularz kontaktowy i dalszej komunikacji (co stanowi nasz prawnie uzasadniony interes) – przez czas nie dłuższy niż konieczny do udzielenia Ci odpowiedzi, a potem przez okres przedawnienia ewentualnych roszczeń. Masz prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich kopii, sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, a także prawo wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania oraz wniesienia skargi do organu nadzorczego. Więcej szczegółów znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.
    Warszawa

    Rondo ONZ 1,

    00-124 Warszawa,

    +48 12 3957161

    kontakt@kwkr.pl

    Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera

    Zapisując się do naszego newslettera wyrażasz zgodę na przesyłanie drogą e-mail informacji na temat istotnych wydarzeń z dziedziny prawa, zmian legislacyjnych oraz działalności Kancelarii.

    czytaj więcej

    Administratorem Twoich danych osobowych jest KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy S.K.A. z siedzibą w Krakowie, ul. Kącik 4, 30-549 Kraków. Twoje dane będą przetwarzane w celu wysyłki naszego newslettera. Masz prawo do żądania dostępu do swoich danych osobowych, ich kopii, sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, a także prawo wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania oraz wniesienia skargi do organu nadzorczego. Więcej szczegółów znajdziesz w naszej Polityce Prywatności.

     

    Do you want to be up to date? Sign up for our newsletter

    By subscribing to our newsletter, you consent to the sending of information by e-mail on important events in the field of law, legislative changes and the activities of the Law Firm.

    read more

    The administrator of your personal data is KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy S.K.A. with headquarters in Krakow, ul. Kącik 4, 30-549 Krakow. Your data will be processed for the purpose of sending our newsletter. You have the right to request access to your personal data, their copies, rectification, deletion or limitation of processing, as well as the right to object to the processing and to lodge a complaint with the supervisory authority. More details can be found in our Privacy Policy.