Rzeczpospolita, 22/10/2017 – Bartłomiej Solarz
Czy można złożyć wniosek o uzasadnienie w dniu wydania wyroku, ale przed jego wydaniem? – skuteczność orzeczeń i czynności procesowych wg uchwały Sądy Najwyższego z dnia 24 maja 2017 r., sygn. akt III CZP 18/17
Niedawno Izba Cywilna Sądu Najwyższego podjęła uchwałę, która ma niebagatelne znaczenie dla stron postępowań cywilnych, które – samodzielnie lub za pośrednictwem adwokatów czy radców prawnych składają wniosek o uzasadnienie wyroku. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2017 r., sygn. akt III CZP 18/17 dotyczy sytuacji, w której wniosek o uzasadnienie zostaje złożony w dniu wydania wyroku, jednakże zanim doszło do ogłoszenia wyroku. W konkretnym przypadku rozważanym przez Sąd Najwyższy chodziło o sytuację, w której pełnomocnik strony złożył na dzienniku podawczym sądu wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, który – zgodnie z treścią wokandy – powinien być już wyrokiem ogłoszonym. Jak się później okazało, z przyczyn technicznych, sąd ogłosił wyrok godzinę później. Stało się to już po tym, jak wniosek o sporządzenie uzasadnienia został złożony na dzienniku podawczym. Sąd Rejonowy, który wydał wyrok, co do którego pełnomocnik wniósł o uzasadnienie, oddalił wniosek o jego sporządzenie, wskazując że jest on przedwczesny.
Wątpliwości po raz kolejny
Zagadnienie powyższe, wbrew pozorom, wielokrotnie trafiało na wokandę Sądu Najwyższego. Jak wskazano w uzasadnieniu komentowanej uchwały, wielokrotnie już Izba Cywilna SN wypowiadała się w tej kwestii. Zdecydowana większość orzeczeń uznawała złożenie wniosku o uzasadnienie przed wydaniem wyroku za nieskuteczne. Wszystkie orzeczenia natomiast przewidywały nieskuteczność złożenia takiego wniosku, gdy został on złożony przed dniem ogłoszenia wyroku. Tutaj jednak sytuacja była odmienna, gdyż wniosek został złożony tego samego dnia. Co do takich sytuacji, wskazane zostały nieliczne orzeczenia, w których Sąd Najwyższy zajmował odmienne stanowisko wskazując, że złożenie wniosku w dniu ogłoszenia orzeczenia, jest skuteczne.
Dlaczego nie można wyprzedzać faktów
Jako główny argument przemawiający za tym, że wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku przed jego ogłoszeniem, ale w tym samym dniu, jest bezskuteczny podaje się fakt, że odwołuje się on do orzeczenia nieistniejącego (wyrok istnieje dopiero od chwili podpisania jego sentencji lub ogłoszenia). Inaczej mówiąc, wyrok istnieje od chwili jego wydania lub ogłoszenia, a nie od dnia, w którym ten fakt nastąpił. Sąd wskazał również, że przepisy przewidują związanie sądu wyrokiem od chwili jego wydania, a nie od dnia, w którym został wydany wyrok. Z tych powodów, uznał rozstrzygnięcie sądu rejonowego oddalającego wniosek za słuszne.
Forma złożenia wniosku nie ma znaczenia
Te same reguły – według Sądu Najwyższego – mają również zastosowanie w sytuacji wysyłki wniosku na poczcie. W komentowanej uchwale wskazano, że decydująca w tym zakresie jest chwila nadania tego pisma na poczcie, a weryfikacja tego możliwa jest za pomocą internetowego systemu śledzenia przesyłek.
Czy sposób liczenia terminów ma tu znaczenie?
W innych rozstrzygnięciach Sąd Najwyższy wskazywał, że wniosek złożony w dniu wydania orzeczenia, chociażby stało się to przed jego wydaniem, jest skuteczny. Przykładowo, w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., sygn. akt I CZ 153/12 wskazano, że bieg terminów w prawie cywilnym skonstruowany jest w ten sposób, że w jego ramach uwzględniany jest cały dzień i to właśnie cały dzień podlega zaliczeniu w ramach biegu terminu, niezależnie od tego, czy jest to termin tygodniowy czy siedmiodniowy. Podkreśla się również, że literalnie art. 328 § 1 kodeksu postępowania cywilnego, określa początek biegu terminu jako „dzień ogłoszenia sentencji”, a nie chwilę ogłoszenia sentencji.
Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich
W trakcie postępowania, swój udział w sprawie zgłosił Rzecznik Praw Obywatelskich, który wyraził stanowisko o skuteczności wniosku o uzasadnienie sporządzonego w dniu ogłoszenia orzeczenia, ale przed tym faktem. Wskazał on na literalne brzmienie przepisu, który posługuje się zwrotem „dzień ogłoszenia sentencji”. Podkreślił również znaczenie elementów wykładni funkcjonalnym, wskazując że zbytni rygoryzm w ocenach skutku złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku nie ma u swoich podstaw oparcia w przepisach praw i nie jest akceptowalny z uwagi na ochronę praw i wolności obywatelskich. Wskazał również, że przy takiej wykładni uprzywilejowane są osoby przesyłające wniosek za pośrednictwem poczty, gdyż wówczas nie jest odnotowywana godzina jego złożenia.
Wniosek trzeba składać po ogłoszeniu wyroku
Sąd Najwyższy nie przychylił się do argumentacji Rzecznika Praw Obywatelskich i podtrzymał dominującą linię orzeczniczą, wedle której skuteczne jest złożenie wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku dopiero po tym, jak jest on ogłoszony. Wobec dominacji takiego poglądu, należy zalecać stronom wstrzymanie się ze składaniem wniosku, gdy nie maja jeszcze pewności co do tego, czy rzeczywiście wyrok został ogłoszony. Bezpiecznym rozwiązaniem będzie złożenie wniosku dzień po ogłoszeniu orzeczenia. Wtedy będzie on z całą pewnością skuteczny, niezależnie od tego, o jakiej godzinie znajdzie się na dzienniku podawczym.